Στο χωριό της Τριάδας Ευβοίας, όπου εορτάζει σήμερα, βρίσκεται και το αρχοντικό της οικογένειας Κριεζώτη. Εκεί ο Σπυρίδωνας Κριεζώτης, απόγονος του οπλαρχηγού Νικόλαου, έκτισε το αρχοντικό της οικογένειας το 1898
Η εορτή του Αγίου Πνεύματος, σύμφωνα με τη χριστιανική διδασκαλία είναι μία από τις τρεις υποστάσεις ή πρόσωπα της Αγίας Τριάδας.
Μια χριστιανή εορτή πολύ διαδεδομένη σε πολλά μέρη της κεντρικής Εύβοιας.. (Τριάδα, Καμαρίτσα, Στενή, Αμφιθέα κλπ.) αλλά και στη Νότια (Κριεζά κ.α), όπως και στη βόρεια (Μαντούδι, Ιστιαία κ.α)..
Στην Τριάδα της Εύβοιας, η μνήμη της έχει μακρό παρελθόν και παράδοση από τα βάθη των αιώνων..
Σώζονται τα ερείπια του βυζαντινού Ναού της Αγίας, που βρίσκονται σε κατάφυτη τοποθεσία με αιωνόβια πλατάνια και λεύκες κοντά σε πηγή, στα ανατολικά του οικισμού.
O ναός ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδούς, σύνθετου τετρακιονίου, όπου το τριμερές ιερό εκτείνεται ολόκληρο προς τα δυτικά, χωρίς να διεισδύει στο βασικό τετράγωνο του σταυρού. Το μνημείο έχει σχήμα επίμηκες και στα δυτικά του κυρίως ναού υπάρχει νάρθηκας, όπου σωζόταν λίθινη σαρκοφάγος. Χαρακτηρίζεται για την επιμελημένη τοιχοδομία του καθώς έχει κατασκευαστεί με ορθογώνιους λαξευμένους λίθους συνδυασμένους με κεραμικά στοιχεία.
Στον ναό εντοπίζεται δομικό υλικό σε δεύτερη χρήση, προερχόμενο από το κοντινό αρχαίο ιερό των Φηγών. Το δάπεδο του ναού, πιθανώς και του νάρθηκα ήταν κοσμημένο με μοτίβα από πολύχρωμα μάρμαρα. Στο κέντρο του δαπέδου του κυρίως ναού κοσμούνταν με το μοτίβο του πενταόμφαλου, γνωστό και από άλλους ναούς της περιοχής. Ιδιαιτέρως πλούσιος ήταν και γλυπτός διάκοσμος του ναού. Οι πόρτες, τα παράθυρα και το τέμπλο είχαν ανάγλυφη διακόσμηση εξαιρετικής τέχνης, φιλοτεχνημένη με άριστη τεχνική. Ο ιδιαίτερα επιμελής τρόπος δόμησης, η αρχιτεκτονική του ναού, ο μαρμάρινος διάκοσμος των δαπέδων καθώς και ο γλυπτός διάκοσμός του, κατευθύνουν σε μία χρονολόγηση στον 11ο έως 12ο αιώνα, πιθανότατα μεταξύ των ετών 1050 και 1150.
Ο ναός πιθανότατα καταστράφηκε το 1470 από τα στρατεύματα του Μωάμεθ του Β΄. Ωστόσο, ο κυρίως ναός μαρτυρείται ότι λειτουργούσε μέχρι περίπου το 1970. Το 1976 έγινε απόπειρα να χτιστεί πάνω στο μνημείο, σύγχρονος ναός, όμως χωρίς επιτυχία.
Ανατολικότερα από τα ερείπια του (περίπου 100 μέτρα.), χτίστηκε το 1993 νέα εκκλησία προς τιμή της Αγίας-Τριάδος, η οποία γιορτάζει την ημέρα του Αγίου Πνεύματος. Η δωρεά του χώρου έγινε από την Ελένη Ν. Κριεζώτου και ο ναός ανεγέρθηκε με την οικονομική στήριξη των κατοίκων του χωριού. Η παρουσία επιτύμβιου ναού κοντά στον Ναό της Αγίας Τριάδας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για καθολικό μονής, με παρακείμενο κοιμητηριακό ναό. Επίσης, βόρεια των δύο ναών υπάρχουν λείψανα και άλλων ναϋδρίων, στους οποίους διατηρείται και γλυπτός διάκοσμος, στοιχείο το οποίο οδηγεί στο πιθανό συμπέρασμα ότι στην περιοχή υπήρχε βυζαντινός οικισμός.
Πηγές.
-Ν. Καρατζάς, Ι. Μαντζώρου, Α. Τσίρης, Ν. Καραγκούνη, “Τουριστικός Ιστορικός οδηγός Δήμου Διρφύων Μεσσαπίων”.
-Ν. Καρατζάς, Ι. Λουπίδου, Τριάδα Ευβοίας, ο άνθρωπος, ο τόπος και η ιστορία του.
