Στην Εύβοια, εκεί όπου το φυσικό τοπίο συνδυάζει θάλασσα, βουνό και ιστορία, συναντά κανείς έναν από τους πιο ιδιαίτερους ναούς της Ελλάδας. Πρόκειται για την Παναγία την Οξυλιθιώτισσα, που ξεχωρίζει γιατί είναι χτισμένη πάνω σε ηφαίστειο – τη «Τούρλα» του Οξυλίθου.
Το χωριό Οξύλιθος, σε υψόμετρο 190 μέτρων και σε απόσταση περίπου 10 χιλιομέτρων από την Κύμη, είναι σήμερα το δεύτερο μεγαλύτερο της Δημοτικής Ενότητας Κύμης. Το όνομά του προέρχεται από τις λέξεις «οξύς» και «λίθος», παραπέμποντας στη μυτερή πέτρα που δεσπόζει στην κορυφή του ανενεργού ηφαιστείου. Το ηφαιστειακό αυτό υπόλειμμα, ηλικίας 11 εκατομμυρίων ετών, θεωρείται από τα πιο χαρακτηριστικά στην περιοχή του Αιγαίου.
Πάνω στους βράχους του, πριν από περίπου δύο αιώνες, οι κάτοικοι του Οξυλίθου με προσωπική εργασία και θυσίες ανέγειραν τον ναό της Παναγίας της Οξυλιθιώτισσας. Η εκκλησία, κτισμένη πέτρα με πέτρα, έγινε σημείο αναφοράς για το χωριό και τόπος προστασίας, αγκαλιάζοντας συμβολικά τόσο τη στεριά όσο και τη θάλασσα που απλώνεται μπροστά της.
Πέρα από την ιστορική και θρησκευτική της αξία, η Παναγία Οξυλιθιώτισσα αποτελεί και μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο, αφού είναι ο μοναδικός ναός στην Ελλάδα χτισμένος πάνω σε ηφαίστειο. Στην περιοχή υπήρχαν μάλιστα πηγές εξαιρετικής ποιότητας νερού, οι οποίες υδροδοτούσαν το χωριό μέχρι και τη δεκαετία του 1980.
Ο Οξύλιθος και ο ναός της Παναγίας συνεχίζουν μέχρι σήμερα να συνδέουν την τοπική παράδοση με τη φύση, αποτελώντας ξεχωριστό σημείο αναφοράς για την Εύβοια.
