Ένα από τα εκατοντάδες εξωκλήσια που βρίσκονται στην πανέμορφη αρχόντισσα της Στερεάς Ελλάδας την αγαπημένη μας Εύβοια συνδέεται με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμο. Είναι ιδιαίτερο ως σημείο αναφοράς στην πορεία του, με την προγενέστερη ιδιότητά του, ως Αρχιμανδρίτη, αφού εντάσσεται και στο επιστημονικό του έργο, που συνεχίζει ακάματα και ποικιλοτρόπως μέχρι και σήμερα.
Μάλιστα ο προκαθήμενος της Ελλαδικής Εκκλησίας επισκέφθηκε μαζί με τον Σεβασμιώτατο Ποιμενάρχη μας Μητροπολίτη Χαλκίδας, Ιστιαίας και Β. Σποράδων κ.κ. Χρυσόστομο το εξωκλήσι με τις εκπληκτικές τοιχογραφίες. Ο Ιστορικός -Αρχαιολόγος και συγγραφέας κ. Νικόλαος Καρατζάς -τον οποίο ευχαριστούμε για την τιμή, να μας παραχωρήσει το συγκεκριμένο πόνημά του-θα μας καταστήσει κοινωνούς της ιδιαίτερης σύνδεσης του Αρχιεπισκόπου με το ναό της Παλαιοπαναγιάς που βρίσκεται στην Στενή στο Δήμο Διρφύων Μεσσαπίων.
Γράφει ο Νικόλας Καρατζάς
Τοιχογραφία από τον σταυρεπίστεγο ναό της Παλαιοπαναγιάς Στενής, του Δήμου Διρφύων Μεσσαπίων. Διάκοσμος του βόρειου τοίχου. Οι τοιχογραφίες της Παλαιοπαναγιάς αποτελούν εξαιρετικό δείγμα της Μεταβυζαντινής τέχνης στην Εύβοια. Έργο σημαντικού ζωγράφου του 16ου αιώνα, συνδέονται άμεσα με τα φημισμένα καλλιτεχνικά εργαστήρια της λεγόμενης σχολής των Θηβών.
Ένα από τα σημαντικότερα μνημεία με πολυτάραχη ιστορία που εντοπίζονται στην περιοχή της Δίρφυς είναι ο ναός της Παλαιοπαναγιάς, στην ευρύτερη περιοχή της Στενής, σε απόμερο φυσικό τοπίο. Ανήκει στον τύπο του σταυρεπίστεγου ναού, δημιούργημα του 13ου αιώνα, την περίοδο δηλαδή της Λατινοκρατίας στην Ελλάδα.
Παραδείγματά του εντοπίζονται πολλά στον ελλαδικό χώρο και κατατάχτηκαν σε τρεις κατηγορίες σύμφωνα με τον Ορλάνδο. Στην κεντρική Εύβοια την περίοδο γύρω στο τέλος του 13ου αι. και στις αρχές του 14ου αιώνα ο τύπος αυτός κυριαρχεί στην τοπική ναοδομία.
Οι περισσότεροι ανήκουν στην κατηγορία Α1, σύμφωνα με την κατάταξη του Ορλάνδου, όπου οι εσωτερικοί πλάγιοι τοίχοι παραμένουν αδιάσπαστοι και εντοπίζονται σε τρεις γεωγραφικές περιοχές: Κύμης-Αυλωναρίου, Αμαρύνθου-Αλιβερίου και τέλος μικρότερος στην περιοχή Στενής – Καθενών. Ο τύπος αυτός, πιθανόν δείχνει τη δράση τοπικών συντεχνιών για την ανέγερση ναών, και κατά κανόνα υιοθετείται σε επαρχιακά μνημεία.
Παραμένει επίσης, αρκετά δημοφιλής στο νησί και επί τουρκοκρατίας. Ο ναός της Παλαιοπαναγιάς αν και έχει υποστεί νεώτερες επεμβάσεις, που αλλοίωσαν τη μορφή του εσωτερικά και εξωτερικά, διασώζει αξιόλογες τοιχογραφίες του 16ου αιώνα. Κατά τη δεκαετία του 1970 πραγματοποιήθηκαν επανειλημμένες παραβιάσεις στο ναό από αρχαιοκαπήλους, κατά τις οποίες αφαιρέθηκαν βίαια επτά τμήματα τοιχογραφιών με μορφές αγίων.
Κάποια σπαράγματα των τριών διασώθηκαν ενώ οι άλλες τέσσερις τοιχογραφίες εντοπίστηκαν μετά από χρόνια σε αποθήκη στη Βασιλεία της Ελβετίας. Οι τοιχογραφίες που εντοπίστηκαν στην Ελβετία, ταυτοποιήθηκαν χάρη στην επιστημονική μελέτη του νυν Αρχιεπισκόπου κ.κ. Ιερώνυμου Λιάπη , τότε αρχιμανδρίτη, «Μεσαιωνικά Μνημεία της Εύβοιας» από τις φωτογραφίες που είχε διαδώσει. Πρόκειται για τοιχογραφές με τις μορφές των αγίων Νικήτα, Ερμόλαου, Μακαρίου και Νέστωρος.
Πηγή φωτό:
https://www.medievalroutes.gr/
…/antikeimena/5067_el/
