Γράφει ο Νικόλας Καρατζάς
Ιστορικός - Αρχαιολόγος, Συγγραφέας, Aρθρογράφος
Ο περίτεχνος ναός του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται περίπου 1 χλμ. δυτικά του οικισμού του Αυλωναρίου του Δήμου Κύμης Αλιβερίου. Στην Φραγκοκρατία και στο πλαίσιο της διοικητικής διαίρεσης της Εύβοιας από τους Βενετούς το 14ο αιώνα, το Αυλωνάρι αυτονομείται διοικητικά λόγω των απειλών που δέχεται από Τούρκους, Φράγκους και Καταλανούς πειρατές και καθίσταται διοικητικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της ευρύτερης πλούσιας και εύφορης περιοχής. Αποτελεί την έδρα του φέουδου που υπαγόταν στον Βενετό βάιλο της Χαλκίδας.
Η περιοχή ήταν ιδιαίτερα πλούσια και επέτρεπε την ίδρυση και την αγιογράφηση αξιόλογων ναών, συχνά σταυρεπίστεγων, που είναι ο πλεόν συνηθισμένος αρχιτεκτονικός τύπος της περιοχής και γενικότερα της Εύβοιας.
Πρόκειται για μνημείο πολύπλοκο με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική και τη μνημειακή ζωγραφική του, για τα δεδομένα των επαρχιακών ναών της Εύβοιας. Η σημερινή του τελική μορφή προέκυψε από αλλεπάλληλες οικοδομικές φάσεις και μετασκευές.
Το μέγεθός του και η αγιογράφησή του αποκαλύπτουν τη δύναμη των Ελλήνων και τις οικονομικές δυνατότητες της περιοχής. Αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο του σταυρεπίστεγου ναού τύπου Α1( Αναστ. Ορλάνδος) και χρονολογείται τον 13ο αιώνα. Αποτελείται από τον κυρίως ναό, έναν ευρύχωρο νάρθηκα, που στεγάζεται με οκτάπλευρο τρούλο και δύο κλίτη που πιθανόν να μην είναι σύγχρονα.
Ο τοιχογραφικός διάκοσμος στον Άγιο Δημήτριο, με εξαίρεση μία τοιχογραφία τριών έφιππων αγίων στο βόρειο παρεκκλήσιο, περιορίζεται στο κεντρικό κλίτος και στο νάρθηκα. Η ζωγραφική διατηρείται δυστυχώς σε αποσπασματική κατάσταση.
Βιβλιογραφία
-Σκούρας, Θ. 1998, Χριστιανικά μνημεία της Εύβοιας, Χαλκίδα.
-Παπαδημητρίου, Δ. 2018, Συμβολή στη μελέτη της υστεροβυζαντινής ναοδομίας : οι σταυρεπίστεγοι ναοί της Εύβοιας (Μεταπτυχιακή εργασία. Φιλοσοφική Σχολή. Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών).
-Ιωάννου, Α.Σ. 1959, Βυζαντινές τοιχογραφίες της Εύβοιας. Α΄ Δέκατου τρίτου και δέκατου τέταρτου αιώνα, Αθήνα.
-Εμμανουήλ Μ. 1992, Monumental painting at Euboea during the Frankish rule’ (Η μνημειακή ζωγραφική της Εύβοιας κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας), Archaiologia, 42 , pp. 76-80. -https://www.medievalroutes.gr/el/sylloges/antikeimena/2548_el/
www.medievalroutes.gr